بوتون دونيالارين درديـن قـانـار داغ،
سؤال ائتسن سكوت ايـلـه دانـار داغ،
سهندين اوستي قاردير، آلتي قـاندير،
بو جوشقون درددن بير گون يانار داغ.
آذربایجان چاغداش ادبیاتینین اؤن سیرالاریندا دایانان یدالله امینی – مفتون یارادیجیلیغی ایله، دونیا ادبیاتینا یوکسه‌لن شعریمیزین گؤرکملی سیمالارینداندیر. مفتون فارس ادبیاتی ایله شعر دونیاسینا آددیم آتسا دا، آنادیلینه اعتناسیز اولمامیش و هر یایدیغی شعر دفترلرینده نئچه – نئچه تورکجه شعرلر ده سپهلهمیشدیر. آنجاق بونلارین آردیجا نئچه اون ایللر فارس شعرینده تجربهلرینی توپلاییب و بوتون فارس شعری نین گؤزه للیک لرینی و درینلیگینی “عاشیقلی کروان” دفترینده گتیرمیشدیر.
عاشيقلي كرواندا، اؤزهل بير دوشونجه وار. بير طرفدن اؤزو دئديگي كيمي فارس ادبيياتينا ياخينلاتما ايستهيير و بير طرفدن آذربايجان عنعنهلريندن يارارلانماق ديلهيير. بو دفترده، شاعيرين قلمي قاناد آچيب اوچور، گاه داغلار باشيندا اگلهنير، گاه اوجاق باشيندا دايانير، گاهدان سرين بولاغين باشيندا اگلهشير. شاعيرين اوره‌يينده درين سئوگي‌سیندن آسیلی اولاراق سؤزلر يوموشانير، آغيزیندا ارير، بال كيمي سوزولوب دوداغينا آخير و كاغاذ اوسته گلير. شاعيرانه خياللار، اينجه دويغولار دالغالانير. نهایت فارس شعرینین چاغداش گؤزهللیکلری بورادا توپلاشیر.
مفتون، بير مبارز و ساغلام اينساندير. او، فارس شئعرينين زيروهسينده دايانيب و فارس شئعرينين بؤيوك شاعيرلريله قوشا ياشايير. شئعر موضوعلاري چوخ درين اجتماعی موضوعلاردان آلینیب، شاعیرین دوشونجه و شاعيرانه دويغوسو و دونیا گؤروش ایله یارانیب، شئعريميزه یئنی لیک لر و مدرن دوروم آرتيرمیشدير.
مفتونون شعر دفترلرینی بئله سیرالاماق اولور: آشیقلی کروان / انارستان / کولاک / دریاچه / فصل پنهان / یک تاکستان احتمال / سپیدخوانی روز / عصرانه در باغ رصدخانه / شب ۱۰۰۲ / من و خزان و تو / اکنونهای دور و . . . شاعیر حقسئور و حقیقت جارچیسیدیر، حقی هر یاندا آختاریر، اینانیر کی:
حق، چاي كيمي دريايه آخيب يول تاپاجاقدير
داش آتـمـاقـيلار كـيمسه اونو چـؤنـدوره بـيلمز.
دونــيـادا قـارانـلـيـقـلا اگــر جمع اولا باهـم
بـيـر خیرداجا شمـعين ايشيغين سؤندوره بـيـلمز.
مفتون، ايناملي بير شاعيردير، هميشه حق ـ حقيقت، ايشيليق و گؤزهلليگين غلبه چالماسينا ايمان بسلهيير، آزادليق سئوهر بير شاعيردير و آزادهليگي هر دین و هر دیلده اولورسا منیمسهییب سؤیلهییر:
باخ گؤرنه گؤزهل سؤزدي حسين بن عليدن،
دونـيـاده دينيز اولماسـا، حرتيز اولـسـون.
ظالیملـرين اوغروندا اگر الده گـوجـوز يـوخ،
كـؤنـلوز ده اولاردان باري بير نفرتيز اولسـون.
شاعير ظاليملر قارشيندا سارسيلماز، اييلمز بير ايگيد كيمي دايانير، خالقينا دوزگونلوك، اييلمزليك اؤيرهدير و هئچ زامان اونوتمايير كي بونلاردان يوخاري اينسان اولماق گرهكدير. انسانسئور شاعیر اوخوجولارینی انسان اولماغا چاغیریر::
چوخ اللشدين سنه اصلان دئسينلر،
قوچ اوغلان يا ايگيد ترلان دئسينلر،
عزيزيم جهدائله بو نلاردان آرتيق،
سنه اينسان، فقط اينسان دئـسـينـلر !
مفتونون خيال دونياسينا قدم قويماق دا شاعيرانه بیر قاناد ايستر. آذربايجان دیلی زنگین و شعری ده اؤز قایدا – قانونلاری اوزهرینده یارانیب؛ هر بیر سؤزجوک بیزیم دیله داخیل اولماق ایستهییرسه، دیلیمیزین پالتارینی گئیمهلیدیر. باشقا دیلدن بیر کلمه گلیرسه، دیلیمیزین قانون – قایدالارینا باش اگمهلیدیر. دئییرلر مچیده گیرَنده دستامازسیز گیرمک اولماز. بیزیم مقدس دیلیمیز ده بئلهدیر. شعریمیز ده بئلهدیر. شئعريمیزين اؤز سازي و اؤز سؤزو واردير؛ دونيا اوچون، هابئله بشريت و اينسانليق اوچون دهيرلي سؤزلري چوخدور. بو سؤزلري ده اؤز سازينین کؤکو اوستونده دئمهليدير. اينانيريق كي مفتون آشيقلي كرواني ائله بير زاماندا يازدي كي حيدر بابانين ائتكيسي بوتون شئعريميزي چولغالاييب و اونون كؤلكهسيندن ائشيگه چيخماق ساده دئييل ايدي. آنجاق هامان زامانلاردا آذربايجان شاعيرلري يئني ـ يئني جيغيرلار آچيب، يئني اثرلر ياراديرديلار و فارس ادبياتينادا گؤز تيكمهميشديلر.
مفتون امینی، ایلک اؤنجه فارسجا شعر سؤیلهمکله شاعیرلیک دونیاسینا آددیم آتمیش و اؤزو ده آذربایجان شعرینده یئنی بیر جیغیر آچماغا، تازالیقلار گتیرمه یه جان آتمیشدیر. بو چالیشمالاردا شاعیرین آنا دیلینه حؤمتینی گؤرمک اولور. مفتونون شئعرلرينده يئنيليكلر دالغالانير. شاعير، ساوالانا، اورمو گؤلونه، قورو گؤله، چيغاتي چايينا، آجی چایا و آيري ـ ايري آذربايجان يئرلرينه اشارهلر واردير. بو، گؤستهرير كي مفتون اميني آنايوردونادا محبت بسلهييب و دايما اونون ياديندادير. آذربايجان قهرمانلاري دا اونون اورهيينين بير بؤلومونو توتور. او، قهرمانلاري دا دايما خاطيرلايير.
نه گؤزلدیر بو آلیش – وئریش کی آذربايجانين قهرمان شاعيري «اوختاي»، مفتونون فارسيجا شئعرلريندن آنا ديليميزه چئويرميش، مفتون دا اوختایین تورکجه شئعرلرینی فارسیجایا چئویرمیش.
آنجاق مفتونون شئعرينده جوشان و دالغالانان موضوع، اونون قارانليقلا، ظولم و ظولمتله مبارزهسي و خالقيني بو مبارزهيه چاغيريب، اونو حاضيرلاتماقدير. مفتون ياشايير ظولمتي آرادان قالديرماق اوچون. و بو يولدا يول كسنلر واردير، مبارزه يولو چتين اولورسادا دؤيوشمك گرهكدير:
بو يولدا هر نه مومكون سـه يـاواش كئچ!
ولاكين دوشمنين گؤرسـه ساواش كئچ!
عزيزيم چاي تكين دوز كئچ يولـونـدان!
قاباغين دوتسالار، گؤل باغلا ! آش كئچ!
مفتونون هر جمله سینده، هر مصرعینده یئنی بیر سؤز، درین بیر دوشونجه و گؤزَل بیر دویغو واردیر. اوخویوب دویماق گرهکیر!