آرار
بو گون “آرار”تخلوصوایله تانینان شاعر، حسن رفیعی جنابلاریدیر کی ایگیرمی ایل بوندان اؤنجه،”ایشیق”درنهیی آیاق توتان زامان، بیر اورهیی یانان، آنا دیلینه غیرتله یاناشان و همت ایله گنج شاعرلریمیزه یول گؤستهرن بیرادیب، شعر سئوهر وشاعرلرین یاردیمچیسی کیمی چالیشیردی؛ آنجاق بونلارا قانع اولمایاراق، بوگون اؤزو ده قلم اله آلیب، ادبیات ساحهسینده چالیشماغا اوز گتیریبدیر. رفیعی جنابلاری بیر چالیشقان معلم، تاریخ علمینده عالی تحصیلات صاحبی(یوکسک لیسانس درجهسیله)، بیر درین باخیشلی آراشدیریجی و ادبیات، هابئله تاریخ ساحهسینده بیر اینجهلهین معارفپرور بیرذاتدیر. بوگون بیرشعر دفترینی اؤز سئویملی خالقینا هدیه ائدهرک، شعرلرینده تنقید و طنز دیلی ایله خالقیمیزی اویاندیرماغا و داها آییق سالماغا اؤز وظیفهسینی دویوب وقلمینی اله آلیبدیر.
آرارین شعرلری اجتماعی موضوعلاری اله آلاراق، توپلومدا اولان تضادلاری آچیقلاماغا، جامعهنین چتینلیکلرینی آچماغا جان آتیر. بو مسألهلری آچماق بلکی ده طنز و تنقید یولو ایله سونوجلانماغا ان یاخین یولدور؛ بئلهلیکله شاعیر اگریلری دوزلتمک اوچون شعر قیلینجینی اله آلیب و یا باشقا سؤزله بیر اورهیی یانان طبیب وحکیم کیمی یارالاری چیخارماق اوچون جرّاحلیق بیچاغینی ایتیلتمیشدیر. بونو دوشونمک اوچون، شاعیرین ایلک شعر دفتری اولان”بیردیلیم دیل!” اثرینی واراقلایالیم:
بورادا مختلف عنوانلار آلتیندا اوزون و قیسا شعرلر گلمیشدیر؛ و بیر آل- الوانلیق گؤز اؤنونده جانلانیر؛ بورادا بیر سیرا تمثیللرله برابر، اجتماعی نوخوشلوقلارین تصویرینی گؤروروک. بیر طرفده لاغلاغی، باهالیق قاتاری، باهالیق بایراغی، بیر طرفدن ده زنگان وسلطانیه شعرلرینده، شاعیرین آنا یوردونا بسلهدیگی محبتی گؤروروک؛ هابئله آنا دیلینه خور باخانلاری دا اونوتماییر، اونلارا دوز یولو سئچمهیی یارارلی گؤرور.
شاعیر هر بیر شعرینده، توپلومون مختلف یؤنلرینی نظرده آلیر، ایشچیلرین، زحمتکئشلرین ایشینه دهیر وئریب، معلملر و بوتون دوزگون ایشلهییجی صنفلری حؤرمتله قارشیلاییب؛ آنجاق هر صنفده اولان یئترسیزلیگی وآخساقلیغی دا اوزه چکیر. گاهدان دا جوانلارین دولانیشیقلارینی، قونوشدوقلارینی، گئییندیکلرینی، حتا ایستکلرینی دیله گتیریر.بوشعر دفترینده “ائششهیین ناغیلی” بیر گؤزهل تمثیل اولاراق، بلکه ده بو دفترین ان گؤزهل شعریدیر. داد- دوزونو اوخوجو اؤزو حیس ائتسین- دئیه، آچیقلاماسیندان واز کئچیرم. باشقا تمثیلی اولان، “قورباغا وتوسباغا” دا گؤزهلدیر. “آتا قیناغی” شعرینده، جامعهنین درین و ایتی تضادلاری قلمه آلینیر. بیرسیرالار آغیر زحمتلره قاتلاناراق چتینلیکله یاشاییرلار، بیرحالداکی بیعارلار، باشقا یوللارلا مال- دؤلته ال تاپیب، جامعهنی ده لاغا قویورلار؛ شاعیر بونلارین بیر نئچهسینی وگئتدیگی یولو اؤرنک اولاراق گؤستهریر. بورادا ماضان، قوربان، خاخول ذبی، قودوق قودو ونهایت سلیمین یاشاییشی ایله تانیش اولوروق. ایلک دؤرد نفر، دللاللیق، دولار ساتما، غلط آلیش-وئریش ایله هارالارا کی چاتمامیشلار!؟ آمما سلیم، یوکسک لیسانس آلیرسادا الی بوش قالیر؛ نه قدهر چالیشیرسادا، ماضان، قوربان، قودوق قودو و خاخول ذبی کیمی اولان بیرجامعهده الی آغزینا چاتمیر. شاعیر سلیم ایله بونلاری قارشی- قارشییا قویور ونهایت جامعهنین گئدیشینی یانلیش بیلهرک، جامعهنی تنقیده چکیر و بئله نتیجه آلیرکی:
گئت بازارا، دؤن تئزارا، سئزارا؛
یوخسا اوخو؛ قال قیزارا- قیزارا!
دفترین باشقا شعرلری ده بئلهدیر و جامعهده اولان آخساقلیقلاری اولدوغو کیمی بگنمیر و اونلارا توخونور. “خئیرات” شعرینده جامعهنین یانلیش حرکتلرینی حتا دینی مذهبی مراسملرده ده گؤرور. خئیرات، یوخسوللار اوچون یوخ، بلکه قارنی توخلار، حاجیلار ومیلیونرلر اوچون بیر رسوماتا چئوریلمهسینی آنلادیر. آنجاق هامیدان آرتیق شاعیری اذیت ائدن، درده گتیرهن، باهالیق دیر؛ جامعهنین اکثریتی ده بو درده مبتلادیر. بورادا “باهالیق بایراغی” و”باهالیق قاتاری”، گؤزهل نمونهلردیر.
شاعرین گؤروش دُنیاسی آل- الواندیر وشعرلری ده بو گؤروشلری گؤسترمهده گؤزهل و باجاریقلیدیر. بورادا زنگانا یازیلان شعری، هابئله مولا علی(ع) اوچون عشقدن یازیلان شعر و بیر چوخلو دؤردلوکلر، بایاتیلار وباشقا شعرلر، شاعرین درین دویغوسو وشعر گوجونو گؤسترمهدهدیر. بونلارین هامیسیندا معلم صنفینه درین سایغی، آنا دیلینه حُرمت، جامعهنین یاخشیلارینا محبت وپیسلرینه نفرت بسلهدیگی آیدین وآپ-آچیقدیر. شاعیر بو دفتریله اوخوجولارینی جامعه ایله تانیش ائتمکله برابر، گیزلی اولورسادا خوشبینلیک، آیدین گلهجک و…….!!! آشیلاییر؛ پیسلر وپیسلیکلری جامعهدن قازیب- آتماغا اومود یارادیر و اوخوجولارینی یاخشی انسان اولماغا، انسانلیغا چاغیریر. شعردفترینه سئچدیگی عنوان”بیردیلیم دیل!” ده گؤزهل و دوشونجهدن آلینما بیرعنوان دیر. شاعر آنا دیلینه خور باخانلاری هدهلهییر و اونو آلقیشلایانلاری باغرینا باسیر. هر دوشونن، درد تانییان، یاخشیلیغی آنلایان اوخوجو دا بئله بیر شاعری باغرینا باسماغا حقلیدیر.
شاعر گاهدان دا آغزینی نصیحت و اؤیوده آچیر:
پیس ایشلره قاریشما،
آلوولانیب آلیشما؛
باخ سؤزونه مولانین:
“سوروشمامیش دانیشما!”
گاهدان دا قیزلارین تورکو دانیشمالارینی ایستهییر:
قیز، نه گؤزهل تئلین وار،
گؤرکملی بیر ائلین وار؛
تورکو دانیش، اوتانما،
بالدان شیرین، دیلین وار!
شاعر، اینجه قلمی ایله و شیرین دیلی ایله “نووا” گوجونه یییهلنمهیی وبؤیوک ادعالاریمیز اولدوغو حالدا”چین” اؤلکهسینین “ایگنه- ساپینا” باغلی اولدوغوموزو آچیقلاییر وشبسترلی معجز کیمی بو ایگنه- سانجاق چیندن گلمهدیکده تومانچاق قالدیغیمیز موضوعی ایله دردی آرتیر. عینی حالدا شاعر بیلیرکی بو جامعهده هر دردین داواسی اولدوغو حالدا سارساقلیق نوخوشلوغونون درمانی یوخدور!
سونرا؛ منجه شعرین اوچ قونوسو بیرلشینجه اولغونلاشیر. بواوچ قونو: دیل، دوشونجه و دویغودور. شاعر، آنا دیلینین ویا شعر دیلینین بوتون اینجهلیکلرینی، اؤزهللیکلرینی وگؤزهللیکلرینی بیلمهلیدیر. بونلاری دوزگون ایشه آپارماسا، دیلینه صدمه وورار. آرار بو قونو دا باجاریقلی و اؤزو بیر اوزماندیر و یاراتدیغی قافیهلر وشعرلر بو باشارینی اوزه چکیر. شاعریمیز ایکینجی قونودا دا ماهیر و یاراشیقلی بیر انساندیر. او بیلیم اهلیدیر، بوتون فنومنلری تانیر و شعرلرینده الده ائتدیگی موضوعلاری هامیدان یاخشی بیلیر. اوچونجو قونو یا دویغو، هر شعرین واینجه صنهتین اساس تمهلیدیر. هر اله آلینان موضوع دوزگون بیر دیل ایله ائله سؤیلهنه کی اوخوجودا دویغو یارادیب اونو ذوقا گتیرسه؛ شاعیر اؤز ایستهگینه چاتمیش ساییلیر. چونکی اوخوجو بو دویغونو حیس ائدهرک اونونلا علاقه بسلهییر. اوندان تأثیر آلیر. بئلهلیکله شعر اؤز هدفینه چاتمیش ساییلیر. بو ساحهده ده دهیرلی- سایغیلی شاعیریمیز اوچون یئنی باشاریلار ونائلیتلر دیلهییریک.
م.کریمی/ زنجان
۷/۹۳
فنومن = پدیده
یاشاسین گئجه-گوندوز یورولمادان ائلیمیزین کئشیگینده دوران، درین دوشونجه لی، ائلجه بیلن و سایین اوستادیم،دوکتور کریمی جنابلارینی